(απαραίτητο για την ψηφοφορία των ταινιών)
(απαραίτητο για το σχολιασμό των ταινιών)

Στατιστικά

  • Σύνολο μελών: 6615

Τυχαίες ταινίες

Ανδρέας Θωμόπουλος

On your own

Έτος:
1968

Απρίλιος 2007. Κείμενο του Γιάννη Φραγκούλη για την ταινία " Απεταξάμην"

ΑΠΕΤΑΞΑΜΗΝ

η εικόνα της μοναξιάς

Μετά από δύο ταινίες μικρού μήκους, «Μετά 40 μέρες» (1972) και «Μια ζωή σε θυμάμαι να φεύγεις» (1977), η Φρίντα Λιάππα κάνει την πρώτη της έγχρωμη ταινία «Απεταξάμην» (1980). Ήδη μας έχει δείξει, με τις προηγούμενες ταινίες της, δείγματα ενός πολύ καλού κινηματογράφου, έχει παρέμβει στον ελληνικό κινηματογραφικό χώρο δημιουργικά με το περιοδικό «Σύγχρονος Κινηματογράφος», του οποίου παραγωγή ήταν η πρώτη της ταινία, μαζί με πολλούς σκηνοθέτες ή απλά κριτικούς κινηματογράφου. Στους πρώτους θα θυμηθούμε το Χρήστο Βακαλόπουλο, τη Μαρία Γαβαλά, το Θόδωρο Αγγελόπουλο, στους δεύτερους το Μιχάλη Δημόπουλο, το Βασίλη Ραφαηλίδη, το Θόδωρο Σούμα και τον Αντώνη Καρκαγιάννη. Αυτός, ο τελευταίος, κάνει ένα μικρό πέρασμα σε αυτή την ταινία της Λιάππα.

Με το «Απεταξάμην» η Λιάππα εξελίσσει τη θεματική της από τις ερωτικές ιστορίες στη φαντασίωση, η οποία όμως είναι μπολιασμένη από τον έρωτα. Σε όλες τις ταινίες της βλέπουμε ότι πίσω από την πρώτη ανάγνωση υπάρχουν πολλαπλά μηνύματα τα οποία ο θεατής-αναγνώστης καλείται να αποκωδικοποιήσει. Στις δύο πρώτες της ταινίες το αίσθημα της μοναξιάς σκεπάζει προοδευτικά το ερωτικό στοιχείο. Στη δεύτερη ταινία της η μοναξιά συντροφεύεται από την απομόνωση. Στο «Απεταξάμην» έχουμε το φόβο.

Ένα κορίτσι ετοιμάζεται για τις πανελλήνιες εξετάσεις. Διαβάζει ιστορία. Μένει, στην Αθήνα, στην οικογένεια του θείου της. Ο θείος της και η γυναίκα του θα πάνε σε ένα γάμο. Θα μείνει μόνη της με την ξαδέλφη της, η οποία δεν έχει το μυαλό της στο διάβασμα. Σε λίγο θα βγει με το φίλο της, φορώντας ήδη το κράνος της, για μια βόλτα, την οποία έχουν κανονίσει ακούγοντας Λου Ριντ. Μένει μόνη της, διαβάζει και διάφορα περίεργα περιστατικά μας οδηγούν στη σφαίρα του φανταστικού και αυτή στον κόσμο των φοβιών.

Η Λιάππα μας εισάγει πολύ όμορφα στο φόβο και στη φαντασίωση. Μια γάτα μπαίνει, χωρίς να το καταλάβει αυτή, μέσα στο διαμέρισμα, όταν όμως τη βλέπει μέσα αρχίζει να φοβάται. Να θυμίσουμε ότι η γάτα σχετιζόταν με θεότητες που ήταν προστάτιδες του γάμου (Ίσιδα και Μπαστ) ή συμβόλιζε το θάνατο. Μέσα από το φόβο της βλέπει και άλλες γάτες, ενώ ένα παγόνι εμφανίζεται στο δωμάτιο όπου έχει πάει για να βρει καταφύγιο. Το παγόνι συμβόλιζε το δυϊσμό της ανθρώπινης ψυχής. Ένα μικρό σπουργίτι μας βάζει στην έννοια της ελευθερίας. Όλα αυτά τα σύμβολα σχετίζονται με στο σενάριο με πραγματικά ή φανταστικά γεγονότα.

Ο πρώτος δυϊσμός έρχεται από την συνύπαρξη του πραγματικού με το φανταστικό. Αν θεωρήσουμε ότι η κοπέλα ζει στη συγγενική της οικογένεια, σαν ένα πραγματικό γεγονός, τότε το ξαφνικό πάρτι, μέσα στη νύχτα, με μια μεγάλη παρέα η οποία την «πιάνει» γυμνή και την αναγκάζει να πει το «απεταξάμην», όπως και τα «χιόνια» στην τηλεόραση, μας οδηγούν στο φανταστικό. Η εμφάνιση των ζώων ήδη μας έχει εισάγει στον κόσμο του φανταστικού. Στη συνέχεια, όμως, τη βλέπουμε να ζει μόνη της, ενώ την επόμενη μέρα δε βλέπουμε τους συγγενείς της. Το κουδούνι της πόρτας που χτυπά εναλλάξ ή μαζί με το τηλέφωνο μας επαναφέρουν στο πραγματικό ενώ δημιουργούν μια ατμόσφαιρα φόβου και παράξενου. Αυτός ο δυϊσμός υπάρχει και στην ανάγνωση όλου του κειμένου, έτσι ώστε, στο τέλος όλο το φιλμικό κείμενο έχει δύο έννοιες που συνυπάρχουν, φέρνοντάς μας στο σύμβολο και στο αυθαίρετο του σημείου κατά το Σωσήρ. Μια πρόχειρη σημειολογική προσέγγιση του κειμένου που μας προσφέρει η Λιάππα.

Στο τέλος η πρωταγωνίστρια φεύγει με ένα κόκκινο φόρεμα που μας θυμίζει αρχαιοελληνικό χιτώνα ή την ένδυση των ιερειών στους ναούς της Αρχαίας Ελλάδας ή την ψυχαναλυτική ερμηνεία της Κοκκινοσκουφίτσας, την ερωτική συνεύρεση και την απώλεια της παρθενιάς της. Είναι, κρυφά, ερωτευμένη με το θείο της, η περιποίηση του χεριού του που έχει κοπεί, τα μισόλογα (για το γάμο και την ώρα που θα γίνει, όπως και η ευχή της «Καλά στέφανα και καλή διασκέδαση», όταν τους ξεπροβοδίζει), τέλος το άγγιγμα της πίπας του (αυτό θα εμφανιστεί πάλι στη φαντασίωσή της σε άλλο όμως πρόσωπο, ακόμα ένα δυϊσμός). Η λέξη «ερωτευμένη» ακούγεται από την ξαδέλφη της, όταν αυτή λέει στο φίλο της ότι η Λουκία είναι ερωτευμένη με την ιστορία, για να επαναλάβει, όταν αυτός παρακούει, διορθώνοντάς τον, «όχι με την υστερία», μια εισαγωγή στο φοβικό κόσμο της μοναχικής κοπέλας.

Και στο τέλος του τέλους, στην τελευταία εικόνα, βλέπουμε το κράνος, με το οποίο είχε φύγει η εξαδέλφη της, η οποία δεν είναι εκεί, δεν έχει επιστρέψει ποτέ. Το «γιατί;» μας κάνει μια σύνδεση με μια φευγαλέα εικόνα ενός τίτλου μιας διπλωμένης εφημερίδας για το πτώμα ενός κοριτσιού που βρέθηκε θαμμένο στην άμμο. Ποιο ήταν αυτό το κορίτσι; Η Λουκία; Η εξαδέλφη της; Πως μπήκε μέσα η γάτα από το μπαλκόνι του διαμερίσματος, πως βρέθηκε εκεί; Υπήρχε η συγγενική της οικογένεια; Γιατί η Λουκία έφυγε σα φάντασμα μέσα στη νύχτα, αφήνοντας την πόρτα του διαμερίσματος ανοιχτή;

Ερωτήματα που ίσως δε θα απαντηθούν ποτέ. Η Φρίντα Λιάππα βάζει με αριστουργηματικό τρόπο αυτές τις αμφιβολίες προσκαλώντας μας στο δυϊσμό του φιλιμικού κειμένου και προκαλώντας μας να το διαβάσουμε πολλαπλώς και να το δούμε από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Δυστυχώς η Φρίντα έφυγε και δεν μπορεί να μας τα εξηγήσει όλα αυτά…

Γιάννης Φραγκούλης

Σχόλια

Γιάννης Φραγκούλης

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1960. Μετά τις γυμνασιακές σπουδές, φοίτησε Χημεία στον Καναδά και στη Γαλλία, και φωτογραφία στην ΑΚΤΟ. Παρακολούθησε σεμινάρια σημειωτικής στην Αθήνα και ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία (εφημερίδες και περιοδικά), την κριτική και τη θεωρία του κινηματογράφου. Εξέδωσε τα περιοδικά «αντι-Κινηματογράφος» και «Κινηματογράφος και Επικοινωνία». Παραδίδει σεμινάρια κινηματογράφου και έχει συγγράψει διάφορα κινηματογραφικά βιβλία. Είναι μέλος της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου, του European Documentary Network, της Ένωσης Πολιτιστικών Συντακτών και του «μικρό», Σωματείο για την προώθηση της ταινίας μικρού μήκους, Πρόεδρός του στο παρόν Δ.Σ.. Είναι αρχισυντάκτης στο www.cinemainfo.gr και προετοιμάζει το μεταπτυχιακό του στον κινηματογράφο.